Δημογραφικό: H «πραγματική κρίση γονιμότητας»

 Πριν από λίγες μέρες δημοσιοποιήθηκε η τελευταία έκθεση του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τον πληθυσμό που εξετάζει την «κατάσταση του παγκόσμιου πληθυσμού το 2025». Κύριο θέμα της «η πραγματική κρίση της γονιμότητας» ενώ το φαινόμενο της «υπογεννητικότητας» στην Ελλάδα θεωρείται μείζον πρόβλημα.

Με τον εμβόλιμο όρο «πραγματική» να παραξενεύει το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών και ο Βύρων Κοτζαμάνης επιχειρούν μια συνοπτική παρουσίαση της έκθεσης και των κύριων συμπερασμάτων της συνοψίζονται στο ότι η πραγματική κρίση οφείλεται στην αδυναμία των ατόμων να επιλέξουν ελεύθερα αν, πότε και με ποιον θα κάνουν παιδιά.

Δημογραφικό… σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται

Στην έκθεση που επικεντρώνεται στην γονιμότητα («Η πραγματική κρίση γονιμότητας και η απαίτηση για μια ελεύθερη αναπαραγωγική βούληση σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται εξασφαλίζοντας Δικαιώματα και επιλογές για όλους), από την πρώτη ήδη ενότητα τίθεται το ζήτημα, ότι, ανεξάρτητα από το σε ποια χώρα ζούμε, «ένας παράγοντας παραμένει σε μεγάλο βαθμό απών από τον δημόσιο διάλογο: η επιθυμία των ατόμων για τον αριθμό των παιδιών που θα ήθελαν να αποκτήσουν, την οικογένεια που θα ήθελαν να δημιουργήσουν αλλά και το μέλλον τους».

Η πραγματική κρίση οφείλεται «στην αδυναμία των ατόμων να επιλέξουν ελεύθερα αν, πότε και με ποιον θα κάνουν παιδιά»

Η κεντρική δε θέση που τεκμηριώνεται στην έκθεση είναι ότι «ενώ οι δείκτες γονιμότητας συχνά θεωρούνται ή υποτίθεται ότι είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής, αυτό εν μέρει μόνον ισχύει καθώς ακόμη και σήμερα, εκατομμύρια ατόμων στον πλανήτη εξακολουθούν να μην μπορούν να διεκδικήσουν τα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα και να υλοποιήσουν τις επιλογές τους». Η αδυναμία αυτή συνιστά κατά UNFPA και την πραγματική κρίση της γονιμότητας.

H πραγματική κρίση της γονιμότητας

Η πολλαπλότητα των εμποδίων

Η έρευνα στις 14 χώρες που συγκεντρώνουν >37% του παγκόσμιου πληθυσμού έχοντας σαφώς διαφοροποιημένα επίπεδα γονιμότητας (από 0,8 έως 4,3 παιδιά/γυναίκα το 2025) είχε σαν στόχο να διερευνηθούν οι αποκλίσεις ανάμεσα στην επιθυμητή και στην πραγματική γονιμότητα για να κατανοηθούν οι αιτίες της και να αναδειχθούν οι προκλήσεις που τίθενται.

Τα ευρήματα της έρευνας αυτής, σύμφωνα με την έκθεση, επιτρέπουν «να κατανοήσουμε όχι μόνο αν, και σε ποιο βαθμό, δεν πραγματοποιούνται οι ατομικές επιδιώξεις της γονιμότητας, αλλά και την πολλαπλότητα των εμποδίων που απαντώνται τόσο στην αποφυγή της εγκυμοσύνης όσο και σε αυτήν της σύλληψη ενός παιδιού».

Από την ίδια έρευνα προέκυψε ότι ένας μεγάλος αριθμός ανδρών και γυναικών στον πλανήτη δεν είναι σε θέση να υλοποιήσουν τους στόχους τους όσον αφορά την αναπαραγωγή. Τα ποσοστά ανεπιθύμητων κυήσεων, αν και εξαιρετικά διαφοροποιημένα, παραμένουν υψηλά όπως υψηλές είναι και οι προκλήσεις που δήλωσαν ότι αντιμετωπίζουν οι ερωτηθέντες όσον αφορά την απόκτηση του αριθμού των παιδιών που επιθυμούν…

Ένα ανέφικτο ιδανικό

Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι «τόσο τα εμπόδια για την πρόληψη της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης όσο και αυτά για την δημιουργία της επιθυμητής οικογένειας είναι συχνά κοινά» και εκτιμάται ότι η υπέρβασή της κρίσης έγκειται «στη δημιουργία των συνθηκών και του περιβάλλοντος εκείνου που θα επιτρέψουν σε κάθε άτομο να κάνει ελεύθερες και ενημερωμένες επιλογές όχι μόνον όσον αφορά την σεξουαλικότητα, την αντισύλληψη αλλά και την δημιουργία μιας οικογένεια (αν, πότε, με ποιον θα την δημιουργήσει).

Η αναπαραγωγική ελευθερία δεν αφορά όμως μόνο την απουσία καταναγκασμού ή την καλύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες. Απαιτεί «την δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα επιτρέψουν σε όλους-ες να ασκούν τα αναπαραγωγικά τους δικαιώματα και να έχουν πραγματικές επιλογές, ξεκινώντας από την ισότητα των φύλων, την οικονομική σταθερότητα, την αξιοπρεπή υγειονομική περίθαλψη και την εμπιστοσύνη στο μέλλον».

Οι συνθήκες αυτές παραμένουν ακόμη ένα ανέφικτο ιδανικό για πολλούς, αναφέρεται στην έκθεση ενώ, για να αλλάξουν, «θα πρέπει όλοι (και ιδιαίτερα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής) να ενδιαφερθούν ουσιαστικά για τις επιθυμίες και τις ανάγκες του πληθυσμού».

Η αναπαραγωγική ελευθερία δεν αφορά όμως μόνο την απουσία καταναγκασμού

Το βασικό ερώτημα

Το ποιες είναι οι ανάγκες, οι επιθυμίες και οι ανησυχίες αυτές είναι το βασικό ερώτημα που θα πρέπει κατά τους συντάκτες της έκθεσης να τίθεται, οι δε πολιτικές «θα πρέπει να καλύψουν τις ανάγκες αυτές, εγγυώμενες πλήρη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και αναπαραγωγικά δικαιώματα για όλους, παρέχοντας συνεπή και βιώσιμη υποστήριξη σε γονείς και οικογένειες, εξαλείφοντας τις έμφυλες διακρίσεις και τις μεροληπτικές νόρμες που απορρέουν από αυτές εμποδίζοντας την υλοποίηση των ατομικών αναπαραγωγικών στόχων».

Η μη επίτευξη της επιθυμητής γονιμότητας, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, αφορά όλες τις χώρες και τα εμπόδια στην επίτευξη του ιδανικού μεγέθους της οικογένειας δεν γνωρίζουν σύνορα αναφέρεται στην έκθεση.

Στο κείμενο αναφέρεται επίσης ότι «ενώ οι κυβερνήσεις και οι κοινωνίες έχουν προσπαθήσει και στο παρελθόν να επηρεάσουν τη γονιμότητα των γυναικών με διάφορες μεθόδους η πρόσφατη άνοδος λαϊκιστικών ρητορικών και πολιτικών αποτυπώνει εκ νέου μια επιθυμία επηρεασμού ειδικότερα της αναπαραγωγικής αυτονομίας τους… Καθώς τα χαμηλά επίπεδα γονιμότητας θεωρούνται όλο και περισσότερο ως πηγές εθνικών κρίσεων κάποιες κυβερνήσεις εφαρμόζοντας πολιτικές που στοχεύοντας στην αύξηση της γονιμότητας εντείνουν και τις έμφυλες διακρίσεις…»

Η έκθεση καταλήγει αναφέροντας ότι «οι πολιτικοί ηγέτες σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να έχουν κατά νου την ιστορία των τελευταίων 60 ετών προκειμένου να αποφύγουν την επανάληψη των λαθών του παρελθόντος. Οι κακώς σχεδιασμένες πολιτικές όχι μόνο μπορεί να αποδειχθούν αναποτελεσματικές, αλλά και, παρά την ψευδαίσθηση των βραχυπρόθεσμων οφελών, να έχουν επιζήμιες συνέπειες μακροπρόθεσμα, ιδίως όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Ζητήματα ζωτικής σημασίας

Είναι επομένως, σύμφωνα με την έκθεση, «ζωτικής σημασίας να ακουστούν οι ανησυχίες των νεότερων γενεών, και να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που θα τους επιτρέψει να κάνουν ενημερωμένες επιλογές σε θέματα αναπαραγωγής, έχοντας παράλληλα τη βεβαιότητα ότι στο μέλλον οι επιλογές αυτές θα γίνουν σεβαστές και θα υποστηριχθούν…».

Δυστυχώς, «πολλοί νέοι αισθάνονται ανησυχία για το μέλλον που τους φαίνεται αβέβαιο. Πολλοί προβλέπουν επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης σε σύγκριση με αυτές των γονιών τους, ιδίως λόγω των προκλήσεων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, την οικονομική αστάθεια ή την εμφάνιση παγκόσμιων συγκρούσεων και οι ανησυχίες τους αυτές θα επηρεάσουν αναπόφευκτα τις αποφάσεις τους σε θέματα οικογενειακού προγραμματισμού». Συχνά επίσης, «εκφράζεται ένα αίσθημα αδικίας, καθώς ορισμένοι νέοι θεωρούν ότι τους στερήθηκε το μέλλον από πολιτικούς που δεν ενδιαφέρονται για την πραγματικότητα που βιώνουν… Οι πολιτικοί που ανησυχούν για τις δημογραφικές τάσεις θα είχαν πολλά να κερδίσουν αν έδιναν μεγαλύτερη προσοχή στις φωνές των νέων…».