Είμαστε χειρότεροι ψηφοφόροι

Έχει τόση σημασία εάν δυσκολευόμαστε να διαβάσουμε μια πρόταση 150 λέξεων ή αν μας ζορίζει η ανάγνωση του Καρόλου Ντίκενς; Σύμφωνα με τον Economist ναι, και πάρα πολύ μάλιστα. Ο λόγος είναι ότι η αυξανόμενη λογοτεχνική ωριμότητα φαίνεται να οδηγεί και σε αυξανόμενη πολιτική ωριμότητα.

Η ανάγνωση βιβλίων περνάει κρίση με πολλές μελέτες να δείχνουν ένα παρόμοιο μοτίβο σε πολλές χώρες. Οι ενήλικοι διαβάζουν λιγότερο. Τα παιδιά διαβάζουν λιγότερο. Οι έφηβοι διαβάζουν πολύ λιγότερο.

Σε πολύ μικρά παιδιά διαβάζουν λιγότερο, ενώ σε πολλά δεν διαβάζει κανείς. Τα ποσοστά ανάγνωσης είναι χαμηλότερα μεταξύ των φτωχότερων παιδιών –το φαινόμενο «χάσμα ανάγνωσης»- αλλά η ανάγνωση μειώνεται για όλους, παντού.

Ενδεικτικά, στις ΗΠΑ, το ποσοστό των ανθρώπων που διαβάζουν για ευχαρίστηση έχει μειωθεί κατά δύο πέμπτα σε 20 χρόνια, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο στο περιοδικό iScience. Το 40% των Βρετανών δεν είχε διαβάσει ούτε ακούσει κανένα βιβλίο το 2024.

Καταρχάς, η αυξανόμενη λογοτεχνική ωριμότητα φαίνεται να οδηγεί σε αυξανόμενη πολιτική ωριμότητα, υπογραμμίζει ο Economist, υπενθυμίζοντας πως οι Αθηναίοι του 5ου αιώνα π.Χ. μπόρεσαν να αρχίσουν να εφαρμόζουν τον εξοστρακισμό –απαλλαγή από πολίτες που είχαν συσσωρεύσει υπερβολικά μεγάλη πολιτική δύναμη- επειδή, όπως επισημαίνει ο Βρετανός ακαδημαϊκός Γουίλιαμ Χάρις, είχαν φτάσει σε «ένα ορισμένο επίπεδο αλφαβητισμού».

«Αντιθέτως, η μείωση της λογοτεχνικής καλλιέργειας μπορεί να οδηγεί σε μείωση της πολιτικής καλλιέργειας» σημειώνει το βρετανικό περιοδικό.

Ειδικότερα, αναλύοντας ο Economist ομιλίες στο βρετανικό κοινοβούλιο διαπίστωσε ότι αυτές έχουν μικρύνει κατά 1/3 μέσα σε μία δεκαετία. Σε αντίστοιχες ομιλίες Αμερικανών προέδρων από τον 18^ο αιώνα μέχρι σήμερα, ο Τζορτζ Ουάσιγκτον βαθμολογήθηκε με 28,7, (μεταπτυχιακό επίπεδο), ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ με 9,4, δηλαδή επίπεδο λυκείου. Οι ομιλίες και τα έργα των πολιτικών

Τους δυσκολεύει ο Κάρολος Ντίκενς

Το πρόβλημα εντοπίζεται ιδιαίτερα στα Πανεπιστήμια.

Σε πείραμα που πραγματοποιήθηκε σε φοιτητές λογοτεχνίας δύο αμερικανικών πανεπιστημίων δόθηκαν οι πρώτες παράγραφοι από το «Ζοφερός Οίκος» του Καρόλου Ντίκενς και τους ζητήθηκε να τις διαβάσουν και ύστερα να τις εξηγήσουν. Με άλλα λόγια: σε μερικούς φοιτητές αγγλικής λογοτεχνίας ζητήθηκε να διαβάσουν λίγη αγγλική λογοτεχνία του μέσου 19ου αιώνα.

Όπως αναφέρει το Economist αποδείχτηκε πάρα πολύ δύσκολο, διότι τους μπέρδευε η νομική γλώσσα και τους άφηναν άναυδους οι μεταφορές.

Μια ντικενσιανή περιγραφή της ομίχλης τούς άφησε εντελώς… θολωμένους. Δεν μπορούσαν να συλλάβουν βασικό λεξιλόγιο: ένας φοιτητής νόμισε ότι όταν ένας άνδρας είχε «whiskers» σήμαινε πως ήταν «σε ένα δωμάτιο με ένα ζώο νομίζω… Μια γάτα;».

«Το πρόβλημα δεν ήταν τόσο ότι αυτοί οι φοιτητές της λογοτεχνίας δεν ήταν «λογοτεχνικοί», όσο ότι μετά βίας ήταν καν εγγράμματοι» σημειώνει ο Economist.

Εύλογα, όμως, αυτό που συμβαίνει τώρα είναι κάτι καινούργιο. Δεν είναι μόνο ότι οι άνθρωποι διαβάζουν λιγότερο—αν και πράγματι συμβαίνει—αλλά και ότι αλλάζει η υφή όσων διαβάζονται. Οι προτάσεις γίνονται πιο σύντομες και απλούστερες. Αναλύσαμε εκατοντάδες best seller των New York Times και διαπιστώσαμε ότι οι προτάσεις στα δημοφιλή βιβλία έχουν κοντύνει σχεδόν κατά ένα τρίτο από τη δεκαετία του 1930.

Ενώ για παράδειγμα στο βικτωριανό best seller «Modern Painters» του Τζον Ράσκιν η πρώτη πρόταση έχει 153 λέξεις, στο σύγχρονο μη λογοτεχνικό best seller του Amazon, το «The Let Them Theory» της Μέλ Ρόμπινς, η πρώτη του πρόταση έχει μόλις 19 λέξεις.

Σύνθετος λόγος

Μπορεί πράγματι, ο απλός λόγος ενός πολιτικού να είναι καλός λόγος, ωστόσο, για τον Τζόναθαν Μπέιτ, καθηγητή αγγλικής φιλολογίας στην Οξφόρδη, αν χαθεί η ικανότητα να διαβάζουμε σύνθετο πεζό, φοβάται ότι θα χαθεί και η ικανότητα να αναπτύσσουμε σύνθετες ιδέες που «σού επιτρέπουν να βλέπεις τις αποχρώσεις και να κρατάς δύο αντιφατικές σκέψεις μαζί».

Οι φοιτητές «δυσκολεύονται να τελειώσουν ένα μυθιστόρημα σε τρεις εβδομάδες» λέει ο Μπέιτ. Το μέσο είναι το μήνυμα, και το μήνυμα σήμερα έχει 280 χαρακτήρες. (Ο «Ζοφερός Οίκος», αντιθέτως, φτάνει γύρω στους 1,9 εκατ. χαρακτήρες.)

Η ανάγνωση δεν είναι απλώς εργαλείο: είναι και από τις μεγάλες απολαύσεις της ζωής, όπως ήξερε καλά ο Ντίκενς. Όπως λέει ο Τζο, ο καλοκάγαθος σιδηρουργός στις «Μεγάλες Προσδοκίες»: «Δώσ’ μου ένα καλό βιβλίο… και βάλ’ με μπροστά σ’ ένα καλό τζάκι, και δεν ζητώ τίποτα καλύτερο». Αν αυτό το ξεχάσουν οι άνθρωποι, τότε πράγματι όλα θα μοιάζουν ζοφερά, καταλήγει με ανησυχία το βρετανικό δημοσίευμα.