Η ξηρά στεγνώνει με «πρωτοφανή» ταχύτητα

H κλιματική αλλαγή και η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων στεγνώνουν  τις ηπείρους του πλανήτη με «πρωτοφανή» ταχύτητα, επιβεβαιώνουν δορυφορικές μετρήσεις των τελευταίων δύο δεκαετιών.

Τέσσερις περιοχές «μεγα-ξηρασίας» σχηματίζονται στο βόρειο ημισφαίριο και απειλούν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης προειδοποιούν οι ερευνητές.

Η μελέτη που δημοσιεύεται στο Science Advances διαπιστώνει ότι οι περιοχές που πλήττονται από λειψυδρία επεκτείνονται κάθε χρόνο με ρυθμό που ξεπερνά κατά τρεις και πλέον φορές την έκταση της Ελλάδας.

«Οδεύουμε προς χρεοκοπία γλυκού νερού»

Χωρίς δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και τη διαχείριση του νερού, προειδοποιούν οι ερευνητές, ο πλανήτης αντιμετωπίζει σοβαρές συνέπειες στην παροχή πόσιμου νερού, τη γεωργία, την άνοδο της στάθμης των ωκεανών και την παγκόσμια πολιτική σταθερότητα.

Τα ευρήματα αυτά στέλνουν ίσως την πιο ηχηρή μέχρι σήμερα προειδοποίηση για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους υδατικούς πόρους» σχολίασε ο Τζέι Φαμιλιέτι του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, κύριος ερευνητής της μελέτης στην οποία συμμετείχαν επίσης ειδικοί της NASA, του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια (Caltech) και άλλων ιδρυμάτων.

Παραπόταμοι του Αμαζονίου στέρεψαν για πρώτη φορά στην μεγάλη ξηρασία που έπληξε τη Βραζιλία το 2023 (Reuters)

Βαρυτικές μετρήσεις

Η μελέτη εξετάζει δεδομένα των δορυφόρων GRACE της NASA, οι οποίοι μετρούσαν ανεπαίσθητες, τοπικές διακυμάνσεις του γήινου βαρυτικού πεδίου, από τις οποίες μπορεί να υπολογιστεί η ανακατανομή μάζας στον πλανήτη λόγω της μετατόπισης νερού.

Η μεγάλη ερευνητική ομάδα εκτίμησε έτσι τη μεταβολή του νερού που συγκρατείται στην ξηρά, δηλαδή τα υπόγεια ύδατα, την υγρασία του εδάφους και της βλάστησης, το χιόνι και τον πάγο.

Το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε 101 χώρες που χάνουν νερό τα τελευταία 22 χρόνια

Η ανάλυση διαπιστώνει ανησυχητικές απώλειες από το 2002 έως σήμερα. Ένα σημαντικό εύρημα είναι το μεγαλύτερο μέρος της απώλειας, 68%, προέρχεται από την υπεράντληση υπόγειων υδάτων, και όχι από το λιώσιμο των πολικών και ορεινών παγετώνων όπως θα περίμενε κανείς.

Και το νερό που χάνεται καταλήγει τελικά στους ωκεανούς, όπου επιταχύνει την άνοδο της στάθμης.

Αγόρι στο Σουδάν πίνει νερό από πηγάδι. Τα υπόγεια ύδατα στερεύουν (Water for South Sudan)

«Είναι εντυπωσιακό το πόσο μη ανανεώσιμο νερό χάνουμε» σχολίασε ο Χρίσικες Τσαντανπουκάρ του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Οι παγετώνες και τα υπόγεια ύδατα είναι ένα είδος αρχαίας παρακαταθήκης. Αντί να τα χρησιμοποιούμε μόνο σε περιόδους ανάγκης, όπως μια παρατεταμένη ξηρασία, τα θεωρούμε δεδομένα».

«Επιπλέον, δεν καταβάλλουμε προσπάθειες να ανανεώσουμε τους υπόγειους υδροφορείς στη διάρκεια υγρών ετών και οδεύουμε έτσι προς χρεοκοπία γλυκού νερού» προειδοποίησε ο ερευνητής.

Οι επιπτώσεις θα είναι βαρύτατες, δεδομένου ότι το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε 101 χώρες που χάνουν νερό τα τελευταία 22 χρόνια. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα συνεχίσει να αυξάνεται για τα επόμενα 50 με 60 χρόνια, την ώρα που η διαθεσιμότητα γλυκού νερού πέφτει.

«Οι συνέπειες της συνεχιζόμενης κατάχρησης υπόγειων υδάτων θα μπορούσε να υπονομεύσει τη διατροφική ασφάλεια δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο» τόνισε ο Φαμιλιέτι. «Απαιτείται επείγουσα δράση για την ασφάλεια νερού.

Ρεκόρ χαμηλής στάθμης στον ποταμό Βίστουλα της Πολωνίας στις 3 Ιουλίου 2025 (Reuters)

Ανατροπή

Η ανάλυση έδειξε ότι η ξηρά άρχισε να στεγνώνει απότομα μετά το 2014, το οποίο ήταν ιδιαίτερα θερμό λόγω του φαινομένου Ελ Νίνιο στον Ειρηνικό. Το εύρημα αυτό δείχνει να επιβεβαιώνει περυσινή μελέτη της NASA, σύμφωνα με την οποία η συνολική ποσότητα γλυκού νερού στη Γη άρχισε να πέφτει απότομα από τον Μάιο του 2014 και έκτοτε παραμένει σε ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα.

Η λειψυδρία θα επιφέρει «τεράστιο» κόστος στις μελλοντικές γενιές

Και μια άλλη μελέτη του 2024 προειδοποιούσε ότι τα πηγάδια σε όλο τον κόσμο στερεύουν με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα τα τελευταία 40 χρόνια, καθώς η ζέστη της κλιματικής αλλαγής αναγκάζει τους αγρότες να αντλούν όλο και περισσότερο νερό.

Η νέα ανάλυση αποκαλύπτει και μια ανατροπή που συνέβη μετά το 2014, όταν το βόρειο ημισφαίριο έγινε ξηρότερο από το νότιο.

Ένας βασικός παράγοντας πίσω από την ξήρανση των ηπείρων είναι οι όλο και συχνότερες και εντονότερες ξηρασίας στα μέσα γεωγραφικά πλάτη του βορείου ημισφαιρίου, για παράδειγμα στην Ευρώπη. Η απώλεια πάγου στον Καναδά και τη Ρωσία επίσης συνέτεινε στην αναστροφή.

Τέσσερις ζώνες «μεγα-ξηρασίας» έχουν πλέον σχηματιστεί στο βόρειο ημισφαίριο:

• Στα νοτιοδυτικά των ΗΠΑ και την Κεντρική Αμερική
• Στην Αλάσκα και τον Βόρειο Καναδά
• Στη Βόρεια Ρωσία
• Σε ολόκληρη την Ευρασία, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή

Οι ερευνητές τονίζουν ότι, χωρίς καλύτερα μέτρα διαχείρισης του γλυκού νερού, η λειψυδρία θα επιφέρει «τεράστιο» κόστος στις μελλοντικές γενιές.

Και αυτό επειδή η κατάσταση δεν είναι εύκολο να αναστραφεί, δεδομένου ότι τα υπόγεια ύδατα χρειάζονται αιώνες ή χιλιετίες για να αναπληρωθούν.

Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από τη NASA, το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και την Παγκόσμια Τράπεζα.

 

Πώς ο χρυσός διαρρέει από τον πυρήνα της Γης και φτάνει μέχρι την επιφάνεια

To μεγαλύτερο κοίτασμα χρυσού στον πλανήτη ίσως δεν είναι απόλυτα απροσπέλαστο όπως νομίζαμε: ποσότητες του πολύτιμου μετάλλου διαρρέουν από τον πυρήνα της Γης, αναμειγνύονται με πετρώματα και ανεβαίνουν τελικά στον φλοιό, αποκαλύπτει νέα μελέτη.

Όταν η Γη ήταν ακόμα μια γιγάντια σφαίρα διάπυρου υλικού, τα βαρύτερα στοιχεία, όπως ο σίδηρος και ο χρυσός, βυθίστηκαν στο κέντρο της και σχημάτισαν τον πυρήνα, ο οποίος χωρίζεται σε δύο στρώματα: ένα εξωτερικό στρώμα λιωμένου σιδήρου και ένα εσώτερο στρώμα από στερεό σίδηρο.

«Όταν έφτασαν τα πρώτα αποτελέσματα, συνειδητοποιήσαμε ότι είχαμε κυριολεκτικά πετύχει χρυσό!»

Περισσότερο από το 99,99% των συνολικών αποθεμάτων χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων εκτιμάται ότι παραμένει στην καρδιά του πλανήτη, περίπου 3.000 χιλιόμετρα κάτω από τα πόδια μας.

Ένα μικρό μέρος αυτών των μετάλλων παρασύρεται από ανοδικά ρεύματα μάγματος και μετακινείται στον μανδύα, το στρώμα γύρω από τον πυρήνα, αποκαλύπτει η μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature.

Οι ενδείξεις προέρχονται από ίχνη του μετάλλου ρουθηνίου (Ru) σε δείγματα πετρωμάτων από τη Χαβάη. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι οι προσκρούσεις αστεροειδών κατά το μακρινό παρελθόν εμπλούτισαν τον γήινο φλοιό με ισότοπα ρουθηνίου που σπανίζουν στον πυρήνα.

Κι όμως, τα δείγματα από τη Χαβάη περιείχαν σχετικά υψηλές αναλογίες του ραδιενεργού ισοτόπου ¹⁰⁰Ru, τo οποίο σύμφωνα με τους ερευνητές δεν μπορεί παρά να προήλθε από το κέντρο της Γης.

Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι μέταλλα όπως ο χρυσός διαρρέουν από τον πυρήνα και περνούν στον μανδύα και τελικά στον φλοιό. Ίσως αυτή είναι η προέλευση ενός μέρος του χρυσού που εξορύσσουμε σήμερα.

«Όταν έφτασαν τα πρώτα αποτελέσματα, συνειδητοποιήσαμε ότι είχαμε κυριολεκτικά πετύχει χρυσό!» σχολίασε ο Νιλς Μέσλινγκ του Πανεπιστημίου του Γκέτιγκεν, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

«Τα δεδομένα μας επιβεβαιώνουν ότι υλικό του πυρήνα, συμπεριλαμβανομένου του χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων, διαρρέει στον υπερκείμενο μανδύα».

Εκτός του ότι αποκαλύπτει έναν άγνωστο μηχανισμό μετανάστευσης μετάλλων στο εσωτερικό της Γης, επισήμανε η ερευνητική ομάδα, η μελέτη προσφέρει νέα στοιχεία για τη γεωλογία της Χαβάης: τα ηφαιστειογενή νησιά του αρχιπελάγους σχηματίστηκαν από ένα ανοδικό ρεύμα μάγματος που πηγάζει από το όριο ανάμεσα στον πυρήνα και τον μανδύα, μια διαδικασία που συνεχίζεται ως σήμερα.

 

ΝΑΣΑ: Η Γη θα... γλιτώσει

 

Καλά νέα για την πλανητική άμυνα της Γης: η NASA αναθεώρησε προς τα κάτω την πιθανότητα πρόσκρουσης αστεροειδή το 2032, η οποία τώρα περιορίζεται στο 0,28%, ή μία περίπτωση στις 360.

Οι προηγούμενες εκτιμήσεις καθιστούσαν τον «2024 YR4» μακράν τον πιο επικίνδυνο αστεροειδή που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, με την πιθανότητα πρόσκρουσης να υπολογίζεται τις προηγούμενες ημέρες στο ανησυχητικό 3,1%.

Τα πρώτα καλά νέα ήρθαν την Τετάρτη, όταν το Εργαστήριο Αεριώθησης της NASA αναθεώρησε προς τα κάτω τον κίνδυνο στο 1,4%. Μια μέρα αργότερα, ο κίνδυνος είχε σχεδόν μηδενιστεί.

«Παρατηρήσεις που πραγματοποιήθηκαν τη νύχτα στις 19-20 Φεβρουαρίου μείωσαν περαιτέρω την πιθανότητα πρόσκρουσης στη Γη στις 22 Δεκεμβρίου 2032, στο 0,28%» ανέφερε η NASA.

Αυτό σημαίνει ότι ο 2024 YR4 πέφτει στην πρώτη βαθμίδα της δεκαβάθμιας Κλίμακας Τορίνο για την ταξινόμηση επικίνδυνων αστεροειδών, από την τρίτη στην οποία βρισκόταν πριν από λίγες ημέρες. Ο αστεροειδής ήταν ο πρώτος που έφτασε αυτή την υψηλή κατηγορία κινδύνου.

Όπως τονίζει η αμερικανική διαστημική υπηρεσία, η πιθανότητα πρόσκρουσης αναθεωρείται διαρκώς και θα μπορούσε τελικά να μηδενιστεί καθώς οι εκτιμήσεις βελτιώνονται.

Ο 2024 YR4 ανακαλύφθηκε δύο ημέρες μετά τα Χριστούγεννα, όταν προσπέρασε τη Γη σε απόσταση 800.000 χιλιομέτρων, και προκάλεσε για πρώτη φορά την κινητοποίηση διεθνών υπηρεσιών.

Ο διαστημικός βράχος εκτιμάται ότι έχει διάμετρο 40-100 μέτρων και ενδεχόμενη πρόσκρουση θα ήταν αρκετή για να ισοπεδώσει ολόκληρη πόλη, καθώς θα απελευθέρωνε ενέργεια περίπου 8 μεγατόνων, πάνω από 500 φορές μεγαλύτερη από την ισχύ της πυρηνικής βόμβας της Χιροσίμα.

Η ζημιά θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη από αυτή που προκάλεσε το «συμβάν της Τουνγκούσκα» το 1908, όταν ένα αντικείμενο 50-60 μέτρων ισοπέδωσε 80 εκατομμύρια δέντρα σε μια έκταση 2.150 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη Σιβηρία.

Αντικείμενα τέτοιου μεγέθους πέφτουν στον πλανήτη κάθε λίγες χιλιάδες χρόνια.

Ο 2024 YR4 διακρινόταν ως αμυδρή κουκίδα στις εικόνες χάρη στις οποίες ανακαλύφθηκε τον Δεκέμβριο (ATLAS)

Συναγερμός

Όπως ανέφερε η ESA, ο αστεροειδής 2024 YR4 πληροί τα κριτήρια για την ενεργοποίηση δύο υπηρεσιών του OHE, του Διεθνούς Δικτύου Προειδοποίησης για Αστεροειδείς (IAWN) και της Συμβουλευτικής Ομάδας Σχεδιασμού Διαστημικών Αποστολών (SMPAG).

Η IAWN, στην οποία προεδρεύει η NASA, είναι αρμόδια για τον συντονισμό των διεθνών φορέων που εμπλέκονται στην παρακολούθηση και τον χαρακτηρισμό αστεροειδών.

Η δε SMPAG, στην οποία προεδρεύει η ESA, είναι αρμόδια για την ανταλλαγή πληροφοριών και την κατάρτιση σχεδίων αναχαίτισης της απειλής.

Ακόμα και σε περίπτωση επικείμενης πρόσκρουσης, η ανθρωπότητα ίσως θα είχε περιθώριο αντίδρασης: το 2022, το σκάφος DART της NASA έπεσε με ταχύτητα στον αστεροειδή Δίμορφο και κατάφερε να αλλάξει ελαφρώς την πορεία του. Ήταν η πρώτη δοκιμή πλανητικής προστασίας, μια προσέγγιση που θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην περίπτωση μικρών αστεροειδών που απειλούν τη Γη.

Στα μέσα Φεβρουαρίου, Διεθνής ομάδα αστρονόμων έλαβε εκτάκτως άδεια να χρησιμοποιήσει το James Webb, το ισχυρότερο διαστημικό τηλεσκόπιο, για να μελετήσει τον  αστεροειδή.

Εκατομμύρια δέντρα ισοπεδώθηκαν στο συμβάν της Τουνγκούσκα το 1908. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από την πρώτη αποστολή στην περιοχή το 1929 (Leonid Kulik)

Το James Webb θα αφιερώσει τέσσερις ώρες παρατήρησης τον Απρίλιο και τον Μάιο για τη μελέτη του 2024 YR4. Το τηλεσκόπιο μπορεί να δει την υπέρυθρη θερμική ακτινοβολία που εκπέμπει ο βράχος, μέσω της οποίας μπορεί να υπολογιστεί καλύτερα το μέγεθός του.

Οι νέες παρατηρήσεις εγκρίθηκαν εσπευσμένα, καθώς ο 2024 YR4  απομακρύνεται από τη Γη και θα πάψει να είναι ορατός σε μερικούς μήνες. Αν μέχρι τότε δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια η πορεία και το μέγεθός του, οι αστρονόμοι θα πρέπει να περιμένουν μέχρι την επανεμφάνισή του το 2028.

Σύμφωνα με τη NASA, στην περίπτωση που ο 2024 YR4 βρεθεί σε πορεία σύγκρουσης, το χτύπημα «θα συνέβαινε κατά μήκος ενός διαδρόμου κινδύνου που εκτείνεται κατά μήκος του ανατολικού Ειρηνικού Ωκεανού, την βόρεια Νότια Αμερική, την Αφρική, την Αραβική Θάλασσα και τη Νότια Ασία».

Η κλιματική κρίση μεγαλώνει τη διάρκεια της ημέρας - Κι αυτό δεν είναι καλό

 Ενδιαφέροντα στοιχεία για την κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις αυτής φέρνει στη δημοσιότητα έρευνα που δημοσιεύτηκε στην Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, όπως αποκαλύπτει, το λιώσιμο των πάγων κάνει τον πλανήτη μας να περιστρέφεται πιο αργά, αυξάνοντας τη διάρκεια των ημερών με «πρωτοφανή» ρυθμό!

Η μελέτη δείχνει ότι το νερό που ρέει από τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχει περισσότερη μάζα γύρω από τον ισημερινό, δήλωσε στο AFP η συν-συγγραφέας της μελέτης, Σουρέντα Αντχικάρι.

«Η γρήγορη περιστροφή της Γης γίνεται πιο αργή επειδή οι μάζες απομακρύνονται από τον άξονα περιστροφής, αυξάνοντας τη φυσική αδράνεια», αναφέρουν οι ειδικοί.

Πόσο έχει μεγαλώσει η μέρα 

Εάν η Γη περιστρέφεται πιο αργά, τότε η διάρκεια της ημέρας αυξάνεται κατά μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου από το τυπικό μέτρο των 86.400 δευτερολέπτων.

Για την ώρα, η πιο σημαντική αιτία επιβράδυνσης είναι η βαρυτική έλξη της Σελήνης, η οποία έλκει τους ωκεανούς με μια διαδικασία που ονομάζεται «παλιρροϊκή τριβή», η οποία προκαλεί σταδιακή επιβράδυνση 2,40 χιλιοστά του δευτερολέπτου ανά αιώνα.

Όμως η νέα μελέτη καταλήγει στο εκπληκτικό συμπέρασμα ότι, αν οι άνθρωποι συνεχίσουν να εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου με υψηλό ρυθμό, η επίδραση της αύξησης της θερμοκρασίας του κλίματος θα είναι μεγαλύτερη από εκείνη της έλξης της Σελήνης μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα.

Μεταξύ του έτους 1900 και σήμερα, η κλιματική αλλαγή έχει μεγαλώσει την ημέρα κατά 0.8 χιλιοστά του δευτερολέπτου και σύμφωνα με το χειρότερο σενάριο, το κλίμα από μόνο του θα είναι υπεύθυνο για την επιμήκυνση των ημερών κατά 2,2 χιλιοστά του δευτερολέπτου μέχρι το έτος 2100. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται πολύ σημαντικό, και σίγουρα δεν είναι κάτι που οι άνθρωποι είναι σε θέση να αντιληφθούν.

Επιπτώσεις στα διαστημικά ταξίδια

Αλλά «υπάρχουν σίγουρα πολλές επιπτώσεις για το διάστημα και την πλοήγηση στη Γη», αναφέρει η Σουρέντα Αντχικάρι.

Η γνώση του ακριβούς προσανατολισμού της Γης είναι ζωτικής σημασίας όταν προσπαθείς να επικοινωνήσεις με ένα διαστημόπλοιο, όπως οι ανιχνευτές Voyager που βρίσκονται πολύ πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Ακόμα και μια μικρή απόκλιση ενός εκατοστού μπορεί να καταλήξει να απέχει χιλιόμετρα μέχρι να φτάσει στον προορισμό του.