Γιατί νοσταλγούμε ένα παρελθόν που ποτέ δεν ζήσαμε;

 Η κοινή λογική λέει ότι η νοσταλγία «χτυπάει την πόρτα» των ηλικιακά ώριμων ανθρώπων, καθώς όσο περισσότερο ζεις, τόσο περισσότερες αναμνήσεις έχεις να «φυλάξεις», καθώς οι άνθρωποι με «χρόνια στη πλάτη τους» απομακρύνονται όλο και πιο μακριά από τις δικές τους χαρούμενες και ανέμελες μέρες.

Ωστόσο, η νοσταλγία και η νεότητα συγκλίνουν ολοένα και περισσότερο. «Η νοσταλγία της παιδικής ηλικίας, το να σκεφτόμαστε πόσο «γλυκά» ήταν όλα όταν πηγαίναμε στο σχολείο και δεν είχαμε προβλήματα ή ευθύνες, υπήρχε πάντα. Αλλά τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί ένα νέο «είδος νοσταλγίας» μεταξύ των νέων γενεών», επισημαίνει ο ψυχολόγος Enrique García από το Επίσημο Κολέγιο Ψυχολόγων της Μαδρίτης, στην Ισπανία. «Σίγουρα, η νοσταλγία μας «συντροφεύει» όλους, αλλά περισσότερο τους ηλικιωμένους, καθώς έχουν περισσότερες εμπειρίες ζωής», επιβεβαιώνει ο Roger Ballescà, αντιπρόεδρος του Επίσημου Κολλεγίου Ψυχολόγων της Καταλονίας.

Έχουμε την τάση να αναπολούμε μόνο τις καλές μας στιγμές και να εξιδανικεύουμε το παρελθόν μας

Η λέξη νοσταλγία σημαίνει «η επώδυνη επιστροφή σε ένα παρελθόν κατά το οποίο ήμασταν ευτυχισμένοι».

Ένα παροντικό παρελθόν

«Παρόλο που η νοσταλγία, κρύβει πόνο, χρησιμεύει ως μια μορφή μετάβασης», εξηγεί η Olivia Szinetar, ψυχολόγος υγείας και ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Ψυχολογικής Φροντίδας Sens, στη Μαδρίτη. «Αυτό που «χάνεται στο κενό» διατηρείται μέσω των αναμνήσεων, των εξιδανικευμένων αναμνήσεων, μέχρι να φτάσει, σιγά σιγά, το στάδιο της προσαρμογής», λέει η ίδια. Ωστόσο, τα κοινωνικά δίκτυα όπως το Instagram ή το TikTok, δυσχεραίνουν αυτό το «μονοπάτι». «Οι γενιές millennials και zoomers διατηρούν το παρελθόν τους στο σήμερα, καθώς ένα βουνό από φωτογραφίες εμποδίζουν την εμπειρία της απώλειας. Βρισκόμαστε στην εποχή της αμεσότητας- τα πάντα είναι ένα κλικ μακριά. Η νοσταλγία έχει γίνει μια ανθεκτικότητα στην αποδοχή της απώλειας. Όσοι ζουν το παρόν τους μέσα στα «δίχτυα» της νοσταλγίας αντιστέκονται στην πραγματικότητα», συνεχίζει.

Σήμερα, η πρόσβαση στις αναμνήσεις είναι πολύ πιο εύκολη και η εικόνα τους είναι συγκεκριμένη. Το μειονέκτημα είναι ότι οι αναμνηστικές φωτογραφίες απεικονίζουν μόνο τη μία πλευρά του νομίσματος. «Οι εικόνες στα social media είναι συνήθως από ευχάριστες, ιδιαίτερες ή σημαντικές στιγμές. Αν πάτε ταξίδι, πιθανόν να δημοσιεύσετε μια φωτογραφία κάτω από έναν φοίνικα με ένα τζιν τόνικ στο χέρι- και όχι στιγμιότυπο από τη στιγμή που διαπιστώνετε ότι η μπανιέρα του ξενοδοχείου είναι βουλωμένη», συλλογίζεται ο Ballescà, ο οποίος είναι επίσης συντονιστής στον τομέα ψυχικής υγείας παιδιών και νέων του νοσοκομείου Sagrat Cor στο Martorell της Βαρκελώνης.

Δεν έχουμε αρχίσει απλώς να αναπολούμε το πρώτο μας καλοκαιρινό φιλί, ή το πρώτο μουσικό λαιβ που πήγαμε μαζί με τους φίλους και τις φίλες μας

«Η νοσταλγία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η μνήμη μας για όσα συνέβησαν είναι λίγο θολή. Έχουμε την τάση να αναπολούμε μόνο τις καλές μας στιγμές και να εξιδανικεύουμε το παρελθόν μας».

Το πριν και το μετά

Η πανδημία του Covid-19, έπληξε όλη τη νέα γενιά εν μέσω συναισθηματικής, διανοητικής, κοινωνικής και σεξουαλικής ανάπτυξης. «Αποτελεί ένα ξεκάθαρο σημείο ρήξης μεταξύ του τρόπου με τον οποίο συνηθίζαμε να λειτουργούμε παλαιότερα και σήμερα. Η ρήξη μπορεί να ενισχύσει αυτό το συναίσθημα, καθώς έχουμε ένα χρονικό σημείο από το οποίο μπορούμε να απομακρυνθούμε αλλά και να το ξανά προσεγγίσουμε. Είναι όπως πριν και μετά τον Χριστό- τώρα έχουμε πριν και μετά την πανδημία. Καθορίζει μια στιγμή στο παρελθόν από την οποία τα πάντα μεταβάλλονται και ενδέχεται να αισθανθούμε νοσταλγία για την προγενέστερη ζωή, επειδή μπορούμε να την οραματιστούμε πιο καθαρά».

Ας ασχοληθούμε όμως τώρα με τη νέα γενιά. Δεν έχουμε αρχίσει απλώς να αναπολούμε το πρώτο μας καλοκαιρινό φιλί, ή το πρώτο μουσικό λαιβ που πήγαμε μαζί με τους φίλους και τις φίλες μας.

Σε όλους μας λείπει ένα παρελθόν που δεν ζήσαμε ποτέ. Η ετήσια παγκόσμια έκθεση τάσεων του Spotify αποκάλυψε το 2022 ότι η Gen Z είχε ιδιαίτερη αδυναμία στη δεκαετία του 1980 καθώς βλέπει τις αναμνήσεις της ποπ κουλτούρας ως έναν είδος «αγχολυτικού». «Αντιμέτωποι με την κλιματική αλλαγή, την οικονομική αναταραχή και την απειλή του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου, […] η νοσταλγία έχει αποδειχθεί ότι παρέχει μια αίσθηση παρηγοριάς εν μέσω αβεβαιότητας», αναφέρει η μελέτη. «Ωστόσο, ενώ οι millennials νοσταλγούν παλαιότερες εποχές που οι ίδιοι έζησαν,  οι Zs «εξυμνούν» εποχές που προσφέρουν μια χείρα βοηθείας».

Η νοσταλγία για τις παλιές εποχές που δεν ζήσαμε ποτέ ως νέοι και νέες, έχει γίνει τάση, με αποτέλεσμα να γίνουν μόδα τα vintage ρούχα, οι δίσκοι βινυλίου, οι analog φωτογραφικές μηχανές, ακόμη και τα λεγόμενα dumbphones

Άνοδος των dumbphones;

Για τον Γκαρσία, αυτό οφείλεται στην ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι, ενώ όλες οι γενιές είχαν, καταρχήν, καλύτερη ζωή από τους γονείς τους, η σημερινή γενιά είναι σε χειρότερη μοίρα λόγω της εργασιακής ανασφάλειας, των εξωφρενικών τιμών ενοικίασης κατοικιών και της ανύπαρκτης επιθυμίας για τη δημιουργία οικογένειας. «Οι προηγούμενες γενιές έλεγαν για πολέμους, δικτατορία και πείνα και έτσι δεν νιώθουμε καμία νοσταλγία για εκείνες τις εποχές. Από την άλλη πλευρά, οι νέοι σήμερα πιστεύουν ότι ακόμα και οι γονείς τους είχαν καλύτερη ζωή από αυτούς, με περισσότερη ελευθερία, περισσότερη ασφάλεια και λιγότερα προβλήματα, και αυτό τους αποθαρρύνει ως προς το μέλλον. Είναι μια νοσταλγία που σχετίζεται με τη προσπάθεια να ξανά «προβάλει» εκείνη η χρυσή εποχή», εξηγεί ο ψυχολόγος.

Photo: Flickr | m01229

Η νοσταλγία για τις παλιές εποχές που δεν ζήσαμε ποτέ ως νέοι και νέες, έχει γίνει τάση, με αποτέλεσμα να γίνουν μόδα τα vintage ρούχα, οι δίσκοι βινυλίου, οι analog φωτογραφικές μηχανές, ακόμη και τα λεγόμενα dumbphones. Ο διευθυντής του τμήματος μάρκετινγκ της Nokia Phones Lars Silberbauer μίλησε στο Euronews Next τον Ιούνιο, για την αύξηση κατά 5% που είδε η εταιρεία στην αγορά των flip phones φέτος: «Το παρελθόν θυμίζει μια εποχή που η ζωή φαινόταν πιο εύκολη και ξέγνοιαστη, και αυτή η λαχτάρα για το παρελθόν έχει οδηγήσει και στην άνοδο των πωλήσεων των dumbphones. Οι άνθρωποι θέλουν να επιστρέψουν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ή στη δεκαετία του 1990. Ίσως εκείνη η εποχή, αντικατοπτρίζει μια πιο ευτυχισμένη εποχή, μια εποχή όπου τα πράγματα ήταν λίγο πιο απλά.